در بین نواحی کوهستانی مناطقی وجود دارند که ارتفاع آنها کم است که این نواحی دشت ها و جلگه ها هستند.
سرزمین های هموار یا نسبتا همواری هستند که حصاری کوهستانی آنها را فرا گرفته است.
الف) عوامل فرسایشی (باد و باران) که سطح ناهمواری ها را به مرور هموار کرده است.
ب) مواد حاصل از فرسایش بین کوه ها تجمع و رسوب کرده و به مرور سطح همواری را به وجود آورده است.
1) عوامل طبیعی:
نشانه های تغییرات اقلیمی : 1- تغییر الگوی پراکندگی ریزش های جوی 2- بروز توفان ها و خشکسالی ها
- توفان ها و باد های شدید که مواد موجود در دشت ها را به شدت فرسایش داده و جابجا می کنند.
- پدیده های طبیعی مثل شوره زار ها ، بستر رود ها و دشت های ریگی را از نظر وسعت و مکان تغییر می دهند.
2) عوامل انسانی:
- بهره برداری انسانی و تغییر کاربری اراضی
- بوته کنی و از بین بردن پوشش گیاهی
- احداث جاده ها
- بهره برداری وسیع از معادن و منابع طبیعی
- جاذبه های گردشگری
- استفاده از انرژی پاک (خورشید و باد(
- گذراندن اوقات فراغت به دلیل مناسب بودن برای رصد ستارگان ، کویر نوردی و مسابقات ورزشی
- معادن گچ ، نمک و مصالح ساختمانی
جلگه ها سرزمین های همواری هستند که از یک طرف به کوه ها و از طرف دیگر به دریاها و دریاچه ها منتهی می شوند. در کناره همه دریاها و دریاچه ها و رود های پر آب کشور جلگه ها دیده می شوند. به دلیل حاصلخیز بودن خاک در جلگه ها ، جمعیت زیادی در این مناطق جمع شده اند.
ساختمان زمین، مقاومت سنگ، عمق آب و تراکم آبرفت از مهم ترین علل پیدایش جلگه ها می باشند.
1) عوامل طبیعی:
- حرکات دریا (جزر و مد، توفان های دریایی/ سونامی، جریان های دریایی و نوسانات عمومی آب ها(
- رود های طغیانی که به دریاها می ریزند، آبرفت های فراوانی در جلگه های ساحلی وارد می کنند و مرتباً مکان و وسعت جلگه ها را دچار تغییر می کنند.
2) عوامل انسانی :
اسکله سازی، بندر سازی، دیواره سازی ساحلی، احداث جاده بر روی جلگه های ساحلی، تغییر در پوشش گیاهی و بهره برداری وسیع از آن ، گسترش شهر ها و روستا ها
- بهترین مکان برای کشاورزی
- در کنار هر جلگه، سواحلی هم وجود دارد که ارزش هایی برای ساکنان آن منطقه به وجود می آورند. (گذران اوقات فراغت،گردشگری،حمل ونقل و ...)
- در جلگه های جنوبی، تنگه هرمز و سواحل طولانی، امکانات حمل و نقل کالا و مسافر را به همراه صید ماهی فراهم می آورد.
منابع و ذخایر غنی ذغال سنگ و نفت و گاز که سبب جلب جمعیت شده اند. در فصل مناسب پذیرای مسافران می باشد.
- جلگه های شمالی --> حمل و نقل و صید ماهی خاویار، گردشگری